ابراهیم گلستان

 اصلاًانتظار یعنی چه؟ انتظار افیون است. هر لحظه انتظار، در حداکثر، مانندِ مستی خوش آغازِ باده‌پیمایی‌ست. بعد بالا می‌آوری. در انتظار بودن یعنی نبودن در وقت. ابراهیم گلستان 


  

   عکس: کاوه گلستان

از صفحه فیس بوکِ امروز ِ جناب ابراهیم نبوی

اوایل گزارش فیلم بود که یک روز کریم زرگر گفت بیا برویم تو را با یک آدم جالب آشنا کنم. سوار ماشینش شدیم و رفتیم به خیابان انقلاب، یادم نیست دقیقا کجای خیابان بود. یکی از همان خیابانهایی که از روبروی دانشگاه سرمی خورند و سرازیری را می روند پائین تا برسند به جمهوری. رفتیم به یک ساختمان دو طبقه کوچک که اینقدر آت و آشغال توی مسیر بود که به زحمت باید برای خودت راهی باز می کردی و می رفتی بالا. یک آقایی که یحتمل ده سالی از من بزرگتر بود. در آن روزها من در فاصله سی تا سی و پنج سالگی بودم و سال 1370 بود، حالا یک سال اینطرف یا آن طرف. لاغراندام، با لهجه ای جالب، لباس درهم ریخته و نگاهی گیرا. دستش را دراز کرد و گفت: « احمد جورقانیان هستم.»
در فاصله در خانه تا نیم طبقه اول، در زیرپله تا بخشی از پله را حلقه های فیلم 35 میلیمتری و 16 میلیمتری پرکرده بود و تمام مسیر پربود از عکس های قیصر و همفری بوگارت و فردین و جان وین و تروفو و گودار و هرچه که بوی سینما می داد. وارد اتاق که شدیم هر چهار طرف طبقه بندی شده بود و از پائین تا بالا حلقه های فیلم 35 میلیمتری بود و 16 میلیمتری و چندین دوربین قدیمی دکوری و میز موویلا برای تدوین و یک قفسه بزرگ هم پوسترهای بزرگ سینمایی و عکس های فیلم، از همان عکس ها که می زدند جلوی سینما که فیلم را آدم بشناسد و با خوش آیندی که نسبت به فیلم پیدا می کند، برود فیلم را ببیند. شاید تنها جایی که قفسه و فیلم نبود و پوستر نزده بودند سقف اتاق بود. من و زرگر در حالی که گردنمان داشت می چرخید توی اتاق و به همه جا نگاه می کردیم روی دو صندلی نه چندان شیک نشستیم و خودش هم روی صندلی خودش نشست و جلوی میزی کوتاه که کاغذهای ورود و خروج و امانات را داشت.
حالا کار احمد خان جورقانیان چه بود؟ باید برایتان توضیحی بدهم تا کارش را بفهمید. در سالهای قبل از انقلاب که کمپانی های بزرگی مثل کلمبیا و متروگلدوین مایر و کمپانی صادرات فیلم شوروی و بقیه کمپانی ها وقتی فیلمی به ایران می فرستادند، تا قبل از اینکه در ایران دستگاه کپی ریورسال بیاید، مثلا سه چهار کپی از فیلم را ارسال می کردند. بعدا که کپی فیلم در ایران تهیه می شد، یک نسخه می آمد و از روی آن کپی می شد. اما وقتی نمایش فیلم مثلا بعد از یک سال که در تهران و شهرهای بزرگ تمام می شد، برگرداندن فیلم به کشوری مثل شوروی یا آمریکا به صرفه نبود. یک بشکه کوچک بیست کیلویی را باید هشت هزار کیلومتر با هواپیماهای آن زمان می فرستادند که در آمریکا انبارش کنند. چنین کاری به صرفه نبود. به همین دلیل فیلم را از بین می بردند. اصطلاحا « تبری» می کردند. یعنی با یک وسیله ای مثل تبر، فیلم را در حضور نمایندگان کمپانی می بریدند و صورتجلسه می کردند که نسخه فیلم مثلا « رزمناو پوتمکین» آیزنشتاین در حضور اصغر و محمود و دیمیتری و سرگئی از بین برده شد یا نسخه فیلم « ریوبراووی» جان فورد در حضور اصغر و حسن و دیوید و مایک از میان برده شد. بعد، آن هزار متر فیلم تبدیل می شد به دو هزار قطعه نیم متری که به درد هیچ بنی بشری نمی خورد، جز دیوانه های سینما که یکی از مهم ترین شان آقایی بود به اسم احمد جورقانیان.
احمد جورقانیان اوایل کار فیلم را می گرفت و تکه به تکه همه آن قطعات از میان رفته را به هم می چسباند. بعدها که کارش پیش رفت، با ریش گروگذاشتن و من بمیرم تو بمیری و خواهش و التماس و این حرفها آنها را قانع می کرد که به جای اینکه فیلم را ده بار تبر بزنند، فقط دو بار یا یک بار تبر بزنند. بنابراین فقط یک حلقه فیلم آسیب می دید. حتما سووالتان این است که این آقای محترم آن فیلم را چه می کرد؟ پاسخش این است که هزار کار. اولین کارش این بود که فیلم را با دهها ساعت زحمت شبانه روزی تروتمیز می کرد و کرایه می داد به سینماهای غیررسمی. مثلا سینماهای دانشجویی که فیلمهای چپ را نشان می دادند یا سینماهای کوچکی که نمایش خصوصی داشتند. حاصل این کار بعید می دانم که بازده مالی داشته باشد، نه تنها بعید می دانم بلکه اصولا از نظر من غیرممکن است. احمد جورقانیان عشقش سینما بود. و همین که تمام اتاق و خانه اش شده بود پر از فیلم و عکس زندگی می کرد. پول های ریز و کوچکی مثل نمایش دانشجویی فیلم « مادر» پودوفکین یا « خوشه های خشم» جان فورد در یک سینمای خصوصی پول سیگار احمد را هم تامین نمی کرد.
گفت: « مثلا چه فیلمی؟» گفتم: « پسربچه چارلی چاپلین» از جایش بلند شد و رفت در جایی که دقیقا می دانست کجاست، دو بسته عکس و یک بسته پوستر و یک حلقه فیلم آورد و داد دست ما. عکس ها را باز کردم. عکس های فیلم پسربچه چارلی چاپلین بود که جای پونز آنها معلوم بود که روی تابلوی جلوی سینما سه چهار بار استفاده شده است. بعد همانطور که ایستاده بود دو پوستر قدی فیلم پسربچه را که چاکی کوگان در آن با آن کلاه و دهن کجی نگاه می کرد، نشان می داد. و در پوستری دیگر تصویری از چاپلین و چاکی کوگان که اندازه پوسترش بقول خودش چهارتایی یا هشت تایی یا شانزده تایی بود. بعد پوستر دسته سیسیلی ها را آورد با آلن دلون و ژان گابن و لینوونتورا که هر سه اسلحه شان را به طرف دوربین گرفته بودند و طبیعی بود که از هر طرف نگاه می کردی انگار اسلحه شان را به طرفت نشانه می رفتند: « پوستر فیلم یعنی همین! از هر طرف نگاه کنی اسلحه به طرف ات شلیک می کنه.»
بعد گفت: « صبر کن، باورت نمی شه» بعد، برای اینکه باور کنیم یک بسته عکس فیلم « ایوان مخوف» آیزنشتاین را درآورد که هنوز بسته اش باز نشده بود. بیست و چهار عکس فیلم که هنوز توی پلاستیک بود. بعد معجزه دیگری را رو کرد و یک بسته دیگر از عکس های فیلم « دره من چه سبز بود» جان فورد را درآورد با عکسهای والتر پیجین و مورین اوهارا که انگار در همه این سالها نگهش داشته بود که به ما نشانش بدهد. یکی از بسته ها را که باز کرد، انگار تمام زحمات عمرش هدر می شد. احمد جورقانیان سالها فیلمهای سلولوئید را حفظ کرده بود، پوسترها و عکس ها را نگه داشته بود و از همه مهم تر اینکه داستان هر فیلمی را چنان تعریف می کرد که دقیقا 114 دقیقه همان مدت فیلم می شد. شاید اغراق می کنم ولی داستان فیلمها را درست و حسابی تعریف می کرد.
وقتی حرف از ویدئو شد انگار از مرد پولداری حرف زده باشیم که معشوقش را دزدیده. عشقش نوار سلولوئید بود و کارش این شده بود که به سینماهای خصوصی نسخه ای برساند. با چنان دقتی درباره کپی مگنت یا اوپتیک فیلم حرف می زد انگار خودش فیلمها را ساخته و تک تک فیلمها را با اسامی کارگردان و فیلمبردار و سازنده موسیقی فیلم و سال ساخت و نام کمپانی و همه را می شناخت. وقتی خانه ای به ارث برایش رسیده بود، تمام خانه را کرده بود آرشیو فیلمهایش. و در آن زمان هم عشقش این بود که صدا و سیما برنامه ای مربوط به تاریخ سینما بسازد و او با قیمتی نازل فیلمی را که هیچ کپی قابل قبولی از آن وجود نداشت، به صدا و سیما برساند.
در همان سالهای اول انقلاب، که نیمی از مسئولان کشور دنبال حفظ و گسترش سینما بودند و نیمی دیگر مشغول نابود کردن آن، گروهی از کمیته به خانه اش ریخته بودند و دو کامیون فیلم و پوسترش را برده بودند و بخشی از آن را سوزانده بودند و وقتی از این اتفاق حرف می زد انگار که جسد بچه اش را جلوی چشمش آتش زده اند. آنروز در سال 1371 در کمد خانه من در گیشا 800 فیلم وی اچ اس بود که در یک فضای یک مترمربعی جا می گرفت، خیلی بیشتر از فیلمهایی که در دو طبقه از خانه احمد جورقانیان بود، و همین امروز در سال 1392 من می توانم هزار فیلم تاریخ سینما را در یک قفسه نه چندان بزرگ بصورت دی وی دی جا بدهم. و اگر کمی حوصله کنیم تا دو ماه دیگر احتمالا هزار فیلم تاریخ سینما نهایتا یک ترابایت حافظه می خواهد که می شود در جیب کت گذاشت و آن را از یک قاره به قاره ای دیگر برد. ولی بخش مهمی از همین فیلمها در طول شصت سال با عشق آدمهایی نگهداری شدند که افسون پرده نقره ای و رویای آن را باورکردنی تر از زندگی معمول خود دانستند و آن را دوست داشتند.
جورقانیان سینما را نه بخاطر فضیلت فیلمهای هنری بلکه بخاطر رویاآفرینی اش دوست داشت، عاشق تاریخ سینما نبود، او عاشق نوار سلولوئید و پوزتیو و نگاتیو بود. از سال 1336 هرچه فیلم دیده بود به یاد داشت. فارغ التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود، اما به نظر می آمد از همین سیاهی لشگرهای در تاریخ سینما مانده ارباب جمشید باشد. عشق اش این بود که مثل لانگلوا سینماتک ایرانی درست کند. در سال 1348 جایی به نام « کارتوش فیلم» درست کرده بود با تعدادی از دوستانش و بعدا شده بود تلاش فیلم که کارش فیلم رساندن به سینماهای دانشجویی بود. سال 1350 مروری بر آثار سرگئی آیزنشتاین را راه انداخت. بعد هم جایی به نام مرکز فیلم راه انداخت که در اوقات خالی سینماهای مطرح در سالهای قبل از انقلاب از سال 1348 تا 1355 فیلمهای برتر و جالب تاریخ سینما را بصورتی ویژه نشان می داد. شاید او مهم ترین سینمای خصوصی کشور بود.
مهم ترین کار زندگی جورقانیان این بود که کلکسیون فیلمهایش را کامل کند. یک بار به مسئول فیلمخانه ملی ایران که 11 پرده از فیلم جاده تنباکوی جان فورد را داشتند، و او یک پرده اش را داشت گفته بود: « حداقل شما آن یازده پرده را به من بدهید که فیلم من کامل بشود.» وقتی اواخر شب از خانه اش بیرون آمدیم، دو پوستر پسربچه چاپلین و دسته سیسیلی ها را به من داد. فردا که به دفتر کارم رفتم هر دو پوستر را به دیوار دفترم زدم، فکر می کنم شهاب رضویان یک عکس جلوی پوستر دسته سیسیلی ها از من گرفت که مثل بقیه چیزها در تهران جامانده است.
احمد جورقانیان در اردیبهشت امسال درگذشت. وقتی در خانه اش داشتم سیگاری می کشیدم، زرگر گیر داد که تو که الآن سیگار خاموش کردی، چرا دوباره سیگار می کشی. جورقانیان که همه آدرس هایش از سینما می آمد، گفت: « به هاوارد هاوکز که خیلی سیگار می کشید همین رو گفتن، گفت زیاد سیگار برگ می کشم بخاطر اینکه وقتی پیر شدم، دیگه کسی منو نمی شناسه، پول دو شات ویسکی ندارم، دم صبح از میخانه بیرون اومدم و دارم می رم خونه، پام می سره و می افتم زمین و سرم می خوره به جدول سیمانی پیاده روهای سانست بولوار و در حالی که دارم می میرم به همه سیگار برگ هایی که نکشیدم فکر می کنم. ولش کن! بکش بابا.» نه تقدیس اش می کنم، نه از یادش می برم، برایم همیشه خاطره ای دلپذیر است. راستش را بخواهید سینما از آن کشفیات بشر است که ارزش اش را دارد که آدم مثل « رز ارغوانی قاهره» وودی آلن واردش بشود و دیگر هیچ وقت از آن بیرون نیاید.

بهشت خرگوش ها

دُختر بچه یِ موبور با چشمانی تیره و بزرگ، چنگال را که در کیک میوه ای اش فرو می بُرد، سَرش را بالا گرفت و به مَردی که آنورِ میز، بَر روی صندلی ولو شده بود و روزنامه می خواند، نگاه کرد.

تَردید و تَرس و پریشانی در چشمانش موج می زد، یک کَمی سَر جایش تکان خورد، یک قُلپ شیر خورد، چنگالش را در کیک فرو برد، صدایش را به سُرفه ای کوتاه، صاف کرد و گفت:

_ پدر! چرا وقتی پاییز می شود، برگ درخت ها زرد می شوند؟ چرا مثلن رنگ برگ های درخت سیب بنفش و رنگ آن درختِ پیرِ تَهِ حیاط، صورتی نمی شود؟ آیا چیز خاصی در رنگ زرد وجود دارد که مَن از آن بی خبرم؟ راستی همین الان یک چیز دیگر به ذهنم رسید!

به نظرت درخت ها پاییز را بیشتر دوست دارند یا بهار را؟ به گمانم باید بهار را بیشتر دوست داشته باشند، بالاخره همه جا سبز و پُر از شکوفه است، پرندگان هم خوشحالند و آواز می خوانند! سگ ها هم گرسنه نیستند! ارنستو، گربه همسایه هم همیشه بهار که می شود، می زاید! بهار بهترین فصل همه دنیاست، مگر نه؟

مَرد از بالای روزنامه و از پُشت عینکِ گردی که به چشم زده بود، دخترک را برانداز کرد، چشمانش روح نداشتند! یَعنی نگاه که می کرد پنداری دو تا تیله بد قواره قهوه ای به آدم زل زده باشند، زندگی در پَس صورتش جریان نداشت!

با صدایی گرفته و خسته، آرام گفت:

_ پَناه بَر خدا سوفی! تو خیلی زود بزرگ می شوی، می دانی؟ اگر کمتر کیک میوه ای بخوری، دیرتر بزرگ می شوی! هرچه بزرگ تر شوی، زندگی برایت مزخرف تر می شود! درگیر عاداتِ روزانه، ماهانه و سالانه می شوی! بدون اینکه دلیلی داشته باشد باید برای تولد آن بی پدر، مَسیح، با بقیه خانواده احمقت سر یک میز نکبتی جمع شوید، غذای گرم کوفت کنید و به یکدیگر کادوهای شرم آور بدهید!

روح تو از این ماجرایِ رقت انگیر کِسِل نمی شود سوفی؟ سوفی کوچولوی من....این را گفت و دوباره پُشتِ روزنامه اش پنهان شُد!

سوفی چنگالش را جلوی صورتش آورد، یک چشمش را بَست و سعی کرد که با یک چشم، از پُشتِ چنگال، دُنیا را تماشا کند! اینقدر ذوق کرده بود که داشت بالا می آورد! دَست و پایش از شدت هیجان می لَرزید!

جیغ کشید:

_ پدر! پدر جان! می دانی تماشای دنیا از پشت چنگال چه کیفی دارد؟ با اینکه همه چیز بُریده - بُریده است اما نمی دانم چطوری، ذهنم این بریده ها را به هم می چسباند و یک تصویر درست از همه چیز را می بینم! انگار که اصلن چنگالی در کار نیست! جل الخالق! این چه جادویی است؟

می فَهمی پدر؟ بود یا نبود چنگال تأثیری در توانایی دیدن من ندارد، چرا؟ آیا به خاطر این است که من از پیش یک تصویر از شما در مغزم حک شده؟ اگر اینطور است، اگر مثلن بینی شما لایِ دَر یخچال گیر کند و کنده شود، آیا باز من از پُشت چنگالم، شما را همچون روز اول خواهم دید؟ عجب جادوی فوق العاده ای!

می توانیم یک کارگاهِ چنگال سازی راه بیاندازیم؟

مَرد روزنامه را روی پایش گذاشت، دستی به سرش کشید و موهایش را پریشان تر از قبل کرد! عینکش را از چشم برداشت و شروع به مالیدن چشم هایش کرد! خستگی در سراسر بدن این مرد، موج می زد!

آرام گفت:

_ سوفی می دانی در تایلند میمون ها دوچرخه سوادی می کنند؟ به خدا قسم راست می گویم! میمون ها سوار دوچرخه می شوند و برای اربابان بی همه چیزشان، از مردم پول گدایی می کنند! فکرش را که می کنم می بینم دنیا به چه کثافت خانه بزرگی تبدیل شده! اردوگاه اجباری کار میمون ها! انسان را حسابی به روز سیاه نشاندیم، حالا نوبت میمون هاست.

ما، ما انسان های عوضی چه بر سر این دنیا آوردیم! اول بر گردن سیاه ها زنجیر انداختیم، بعد زرد ها را کشتیم، بعد قهوه ای ها را بمب باران کردیم و حالا سرمان را با افتخار بالا گرفته و میمون ها را وادار به رکاب زدن می کنیم! آه...سوفی اگر من قدرتش را داشتم نسل این آدم بی همه چیز را از روی زمین پاک می کردم! دست کم میمون ها دعایم خواهند کرد! فکر می کنی میمون ها به درگاه کدام خدا دعا می کنند؟

سوفی دستمال برداشت، دور دهانش را پاک کرد، آروغ زد و رفت که صورت پدرش را، مثل تمامی بیست و شش سال قبل ببوسد! مرد از جایش تکان نخورد، همانطور بی حرکت نشسته بود، حتی چشمانش نیز دیگر گیج شده بودند، معلوم نبود به کجا خیره شده اند.

سوفی از خود را به زحمت به صورتِ پدرش رساند، گونه اش را بوسید و زیر گوش پدرش گفت: برو به جهنم! راستی خرگوش ها هم به بهشت می روند؟ 

 

 

 
مرد به خودش آمد، چشمانش را مالید! عینکش را به چشم زد، نگاهی به روزنامه کرد! صفحه اول روزنامه عکس بزرگی از سوفی را نشان می داد که در پنج سالگی، توسط پدرش، در فصل پاییز، از درخت پیر تَهِ حیات، دار زده شده بود! چطور می توان راهیِ بهشت خرگوش ها شد؟

هیچ کس نمی داند!

_ بهشت خرگوش ها / به قلم سیروس پارسا _

اوهوم

قوانین مزرعه حیوانات

که در ایران به نام قلعهٔ حیوانات نیز شناخته شده‌ است..

پس ازپیروزی انقلاب حیوانات، یک قانون اساسی معروف به «هفت فرمان» بر روی دیوار مزرعه نوشته می‌شود که شامل بندهای زیر است:

همه آنها که روی دوپا راه می‌روند دشمن هستند.
همه آنها که چهارپا یا بالدار هستند، دوستند.
هیچ حیوانی حق پوشیدن لباس را ندارد.
هیچ حیوانی حق خوابیدن در تخت را ندارد.
هیچ حیوانی حق نوشیدن الکل را ندارد.
هیچ حیوانی حق کشتن حیوان دیگری را ندارد.
همۀ حیوانات با هم برابرند.

در اواخر داستان تمام شش فرمان اول از روی دیوار پاک شده و جمله هفتم نیز به صورت زیر تحریف می‌شود:
"همهٔ حیوانات باهم برابرند، اما بعضی برابرترند." 

کی میگه نه؟

حتی اگر گاو باشی، در صورتی که در جای مناسب قرار بگیری، کسانی هستند که تو را بپرستند....

تعداد پرستشگر یک آیین نشان از درستی چیستی آن نیست. اگر اینگونه بود که هندو، بودایی و ادیان چینی چون کنفسیوس و تائو کم از اسلام و مسیحیت ندارند....

- شکاک منطق/ تابستان ٢٠٠٣ _

کافه دگراندیشان و خردگرایان شکاک

آزادی

سپاس آن‌ها را که فریاد زدند: «نه!»
سپاس آن‌ها را که از فرو رفتن تن زدند. 

گفت

در زمان سلطان محمود می‌کشتند که شیعه است !
زمان شاه سلیمان می‌کشتند که سنی است !
زمان ناصرالدین شاه می‌کشتند که بابی است !
زمان محمدعلی شاه می‌کشتند که مشروطه طلب است !
زمان رضا خان می‌کشتند که مخالف سلطنت مشروطه است !
زمان پسرش می‌کشتند که خراب‌کار است !
امروز توی دهن‌اش می‌زنند که منافق است !
فردا وارونه بر خرش می‌نشانند و شمع‌آجین‌اش می‌کنند که لا مذهب است !
در آلمان هیتلری می‌کشتند که یهودی است !
حالا در اسرائیل می‌کشند که طرف‌دار فلسطینی‌ها است !
عرب‌ها می‌کشند که جاسوس صهیونیست‌ها است !
صهیونیست‌ها می‌کشند که فاشیست است !
فاشیست‌ها می‌کشند که کمونیست است‌ !
روس ها می‌کشند که پدر سوخته از چین حمایت می‌کند !
چینی‌ها می‌کشند که حرام‌زاده سنگ روسیه را به سینه می‌زند !

و می‌کشند و می‌کشند و می‌کشند و چه قصاب‌خانه‌ایی است این دنیای بشریت . . .

احمد شاملو

گفتگو از مرگ انسانیت است

در زمان سلطان محمود می‌کشتند که شیعه است !
زمان شاه سلیمان می‌کشتند که سنی است !
زمان ناصرالدین شاه می‌کشتند که بابی است !
زمان محمدعلی شاه می‌کشتند که مشروطه طلب است !
زمان رضا خان می‌کشتند که مخالف سلطنت مشروطه است !
زمان پسرش می‌کشتند که خراب‌کار است !
امروز توی دهن‌اش می‌زنند که منافق است !
فردا وارونه بر خرش می‌نشانند و شمع‌آجین‌اش می‌کنند که لا مذهب است !
در آلمان هیتلری می‌کشتند که یهودی است !
حالا در اسرائیل می‌کشند که طرف‌دار فلسطینی‌ها است !
عرب‌ها می‌کشند که جاسوس صهیونیست‌ها است !
صهیونیست‌ها می‌کشند که فاشیست است !
فاشیست‌ها می‌کشند که کمونیست است‌ !
روس ها می‌کشند که پدر سوخته از چین حمایت می‌کند !
چینی‌ها می‌کشند که حرام‌زاده سنگ روسیه را به سینه می‌زند !

و می‌کشند و می‌کشند و می‌کشند و چه قصاب‌خانه‌ایی است این دنیای بشریت . . .

احمد شاملو

اندر حکایت ایرانیان !

خواب دیدم قیامت شده است . هرقومی را داخل چاله‌ای عظیم انداخته و بر سر هر چاله نگهبانانی گُرز به دست گمارده بودند اِلا چاله‌ی ایرانیان .
خود را به عبید زاکانی رساندم و پرسیدم : عبید این چه حکایت است که بر ما اعتماد کرده ، نگهبان نگمارده‌اند ؟! گفت : می‌دانند که به خود چنان مشغول شویم که ندانیم در چاه‌ایم یا چاله !
خواستم بپرسم اگر باشد در میان ما کسی که بداند و عزم بالا رفتن کند ، نپرسیده گفت : گر کسی از ما ، فیلش یاد هندوستان کند خودمان بهتر از هر نگهبانی پایش کشیم و به ته چاله باز گردانیم !

نکته دارد

گفتگوی کوتاه پاپ بندیکت شانزدهم با استیون هاوکینگ ، فیزیکدان نظری و کیهان‌‌شناس بریتانیایی :

پرسش اول هاوکینگ : چه کسی جهان را به وجود آورده ؟
پاپ : خدا
پرسش دوم هاوکینگ : چه کسی خدا را به وجود آورده است ؟
پاپ : خدا نیازی به "به وجود آورنده" ندارد .
نتیجه :
پس ما قبول کردیم که چیزی می‌تواند وجود داشته باشد که نیازی به خالق ندارد .
حال به پرسش اول بر می‌گردیم . . .

نکته دارد

گفتگوی کوتاه پاپ بندیکت شانزدهم با استیون هاوکینگ ، فیزیکدان نظری و کیهان‌‌شناس بریتانیایی :

پرسش اول هاوکینگ : چه کسی جهان را به وجود آورده ؟
پاپ : خدا
پرسش دوم هاوکینگ : چه کسی خدا را به وجود آورده است ؟
پاپ : خدا نیازی به "به وجود آورنده" ندارد .
نتیجه :
پس ما قبول کردیم که چیزی می‌تواند وجود داشته باشد که نیازی به خالق ندارد .
حال به پرسش اول بر می‌گردیم . . .

می شناسی ام ... نمی شناسی ام

من می‌‌توانم خوب، بد، خائن، وفادار، فرشته‌خو یا شیطان‌ صفت باشم ،

من می توانم تو را دوست داشته یا ازتو متنفر باشم،

من می‌توانم سکوت کنم، نادان و یا دانا باشم،

چرا که من یک انسانم، و این‌ها صفات انسانى است.

و تو هم به یاد داشته باش:من نباید چیزى باشم که تو می‌خواهى ، من را خودم از خودم ساخته‌ام،

منى که من از خود ساخته‌ام، آمال من است،

تویى که تو از من می سازى آرزوهایت و یا کمبودهایت هستند.

لیاقت انسان‌ها کیفیت زندگى را تعیین می‌کند نه آرزوهایشان 

و من متعهد نیستم که چیزى باشم که تو می‌خواهى 

و تو هم می‌توانى انتخاب کنى که من را می‌خواهى یا نه 

ولى نمی‌توانى انتخاب کنى که از من چه می‌خواهى.

می‌توانى دوستم داشته باشى همین گونه که هستم، و من هم.

می‌توانى از من متنفر باشى بى‌هیچ دلیلى و من هم ،

چرا که ما هر دو انسانیم.

این جهان مملو از انسان‌هاست ،

پس این جهان می‌تواند هر لحظه مالک احساسى جدید باشد.

تو نمی‌توانى برایم به قضاوت بنشینى و حکمی صادر کنی و من هم،

قضاوت و صدور حکم بر عهده نیروى ماورایى خداوندگار است.

دوستانم مرا همین گونه پیدا می کنند و می‌ستایند،

حسودان از من متنفرند ولى باز می‌ستایند،

دشمنانم کمر به نابودیم بسته‌اند و همچنان می‌ستایندم،

چرا که من اگر قابل ستایش نباشم نه دوستى خواهم داشت،

نه حسودى و نه دشمنى و نه حتی رقیبى،

من قابل ستایشم، و تو هم.

یادت باشد اگر چشمت به این دست نوشته افتاد

به خاطر بیاورى که آن‌هایى که هر روز می‌بینى و مراوده می‌کنى

همه انسان هستند و داراى خصوصیات یک انسان، با نقابى متفاوت،

اما همگى جایزالخطا.

نامت را انسانى باهوش بگذار اگر انسان‌ها را از پشت نقاب‌هاى متفاوتشان شناختى،

و یادت باشد که این ها رموز بهتر زیستن هستند…

روانشناسی دیکتاتوری

 از وقتی که دیکتاتورهای سیاسی وجود داشته‌اند، روان‌شناسان نیز مجذوب آنها بوده‌اند. در حالی که بسیاری از روان‌شناسان تلاش می‌کنند بفهمند در افراد عادی و معقول چه اتفاقی می‌افتاد که آنها را وامی‌دارد دنبال چنین رهبران خطرناکی راه بیفتند، بعضی از روان‌شناسان دیگر هم بیشتر به تعیین خصوصیات شخصیتی خود دیکتاتورها علاقمند بوده‌اند. هرچه باشد، کدام روان‌شناس است که دوست نداشته باشد روی صندلی راحتی‌اش بنشیند و شخصیت افراد مشهور را تحلیل کند؟در سال 1939 کارل یونگ در برلین با هیتلر و موسولینی ملاقات کرد و شاهد تعامل‌های بین آنها بود. فردریک کولیج (F.Coolidge) و دانیل سگال (D.Segal)، روان‌شناسان شخصیت دانشگاه کلورادو، در سال 2009 در مقاله‌ای با عنوان «آیا کیم جونگ-ایل مثل صدام حسین و آدولف هیتلر است؟» می‌نویسند: «به گفته یونگ هیتلر حتی یک بار هم نخندید و به نظر می‌رسید که ناراحت و بدخلق است. یونگ او را فردی خالی از جنسیت و خالی از انسانیت دید که تنها یک هدف در سر داشت: ایجاد رایش سوم، یک آلمان قادر مطلق و اسرارآمیز که بر تمام تهدیدهایی که هیتلر احساس می‌کرد غلبه می‌کرد و توهین‌هایی که در طول تاریخ به آلمان شده بود را پاسخ می‌داد.» هیتلر در یونگ تنها حس ترس را برانگیخت. در عوض موسولینی به چشم یونگ ظاهراً «مردی اصیل» آمد که «گرما و انرژی» داشت.

به استثنای یونگ، برای بیشتر مردم پیدا کردن فرصت دیدار تک به تک با دیکتاتورهای سیاسی بی‌نهایت دشوار است و برای روان‌شناسان یا روان‌پزشکان انجام معاینه بالینی رودرروی این افراد اساساً غیرممکن است. بنابراین در بیشتر بررسی‌های خصوصیات شخصیتی این نوع رهبران از گزارش‌های افراد مطلع استفاده شده است. چنین گزارش‌هایی اگرچه قطعاً ایده‌آل نیستند، اما با این حال حاوی اطلاعات زیادی درباره حیات ذهنی بعضی از بدنام‌ترین رهبران جهان هستند. در یک بررسی معلوم شده گزارش افراد مطلع با گزارش شخصی یا اصطلاحاً خودسنجی تفاوت زیادی ندارد و اینکه گزارش افراد مطلع مختلف معمولاً با یکدیگر همخوانی دارند. حتی در مورد بیماران عادی مبتلا به اختلال شخصیت نیز گزارش‌های افراد مطلع در نهایت برای متخصص بالینی مفید هستند. گزارش‌های افراد مطلع به‌ویژه هنگامی اهمیت دارند که نشانه‌های اختلال شخصیت بیمار را وا دارد اطلاعات غیرواقعی به متخصص بالینی بدهد.

کولیج و سگال در سال 2007 پنج متخصص هیتلرشناس را گرد آوردند و از آنها خواستند که او را بر اساس نشانگان روان‌آسیب‌شناختی DSM-IV و اختلال‌های شخصیتی ارزیابی کنند. اجماع میان این متخصصان آن بود که هیتلر در اختلال‌های شخصیتی زیر امتیاز بسیار بالایی داشت: پارانویا (paranoid)، جامعه‌ستیزی (antisocial)، خودشیفتگی (narcissistic) و آزارگری (sadistic). شرح حال شخصیتی هیتلر که از این اطلاعات نتیجه شد نیز نشان می‌داد که او احتمالاً تمایلات اسکیزوفرنیک و از جمله خودبزرگ‌بینی مفرط و خطای فکر داشت.

کولیج و سگال در بررسی دیگری که در سال 207 انجام دادند، همین کار را در مورد صدام حسین انجام دادند. درست همچون مورد هیتلر، این بار هم آنها شرح حال شخصیتی مورد اجماع را بر اساس گزارش‌های افراد مطلع از ی11 نفر عراقی با میانه سنی 24 سال که حسین را از نزدیک می‌شناختند استخراج کردند. این بررسی نشان داد که حسین در همان اختلال‌های شخصیتی امتیاز بالایی داشت: پارانویا، جامعه‌ستیزی، خودشیفتگی و آزارگری، هرچند ویژگی‌های آزارگری در حسین قوی‌تر بود تا در هیتلر. این بررسی در حسین نیز همچون هیتلر نشانگان احتمال اسکیزوفرنی را نشان داد. میان شرح حال‌های شخصیتی به دست آمده برای این دو مرد، همبستگی نسبتا بالایی وجود داشت.

کولیج با ترکیب نتایج این دو بررسی، به این فرضیه رسیدند که ترکیبی از شش اختلال شخصیتی می‌تواند شخصیت دیکتاتورها را به طور کلی نشان دهد: آزارگری، جامعه‌ستیزی، پارانویا، خودشیفتگی، اسکیزوفرنی (schizoid) و اسکیزوفرنی‌گونه (schizotypal). (مهم‌ترین نشانه‌های اختلال اسکیزوفرنیک یا اسکیزوئید کناره‌گیری از روابط اجتماعی، گوشه‌گیری و ترجیح فعالیت‌های فردی و نداشتن دوست نزدیک است. اختلال اسکیزوفرنیک‌گونه یا اسکیزوتایپال نسبتاً شدیدتر است و مهم‌ترین نشانه‌های آن عبارت‌اند از باورهای شبه‌هذیانی و به خود گرفتن همه چیز، عقاید عجیب یا تفکرات رازآلود، تحریف‌های شناختی یا ادراکی و رفتارهای غیرعادی، عاطفه نامناسب یا محدود، رفتار یا ظاهر نامانوس، فقدان دوستان نزدیک و اضطراب اجتماعی مفرط.)

سپس در سال 2009، کولیج و سگال پژوهش‌های‌شان را گسترش دادند تا دیکتاتور تازه ‌در گذشته کره شمالی، کیم جونگ-ایل را نیز در بر گیرد. کولیج و سگال از طریق همکاران‌شان به یک روان‌شناس دانشگاهی کره جنوبی معرفی شدند که «آموزش‌های روان‌شناختی پیشرفته دیده بود و درباره کیم جونگ-ایل شناخت مسلم داشت.» این روان‌شناس ناشناس موافقت کرد که درباره شرح حال روان‌شناختی کیم جونگ-ایل یک گزارش مطلع تهیه کند.

شرح حال شخصیتی کیم جونگ-ایل نیز ترکیب همان شش اختلال شخصیتی را نشان داد: آزارگر، جامعه‌ستیز، پارانوئید، خودشیفته، اسکیزوفرنیک و اسکیزوفرنیک‌گونه. جدول زیر امتیازهای هر دیکتاتور را برای 14 اختلال شخصیتی DSM-IV و همچنین برای اسکیزوفرنی و طرزفکر روان‌پریش (psychotic) نشان می‌دهد. اختلال‌ها بر اساس امتیازی که در مورد هر دیکتاتور به دست آورده‌اند، مرتب شده‌اند: هر سه دیکتاتور در مورد شش اختلال شخصیتی بالای فهرست با هم مشترک‌اند و تنها ترتیب آنها در هر کدام اندکی متفاوت است. علاوه بر این همه آنها در مورد اسکیزوفرنی و طرزفکر روان‌پریشانه هم امتیاز بالایی گرفته‌اند.

مقایسه میان این سه دیکتاتور نشان داد که کیم جونگ-ایل با صدام حسین شباهت بیشتری دارد (67/0 همبستگی) تا با هیتلر (20/0 همبستگی). نگاهی به نمره‌های‌شان نشان می‌دهد که هم در کیم جونگ-ایل و هم در صدام حسین اختلال شخصیتی آزارگری بالاترین نمره را گرفته و نمره‌های دیگری که گرفته‌اند نیز تقریباً یکسان است، به طوری که بیش از سه انحراف استاندارد بالاتر میانگین جمعیتی است!

یک پرسش خرده‌گیرانه آن است که چگونه فردی با اختلال‌های شخصیتی شدید - آن هم اختلا‌ل‌هایی که با اختلال‌های روان‌پریشانه‌ای همچون اسکیزوفرنی «رابطه طیفی» دارد - می‌تواند به چنین جایگاه بلندی در قدرت برسد و آن را حفظ کند و بر دیگران کنترل داشته باشد؟ گذشته از هر چیز، اسکیزوفرنی فرد مبتلا را از پا می‌اندازد. اما کولیج و سگال به این نکته اشاره می‌کنند که موارد شناخته‌شده دیگری از قاتلان اسکیزوفرنیک همچون چارلز مانسون و جیم جونز وجود دارد که به همین صورت نفوذ زیادی بر دیگران داشتند، هرچند مسلماً ابعاد آن قابل مقایسه با دیکتاتورها نیست.

و در ادامه می‌افزایند: علاوه بر این، معیارهای کنونی DSM-IV-TR برای اسکیزوفرنی از نوع پارانوئید شامل نشانگانی همچون اشتغال ذهنی مدام به یک یا چند هذیان آزار یا عظمت است که معمولاً پیرامون یک موضوع مرتبط سازماندهی شده است. ویژگی‌های همبسته عبارت‌اند از اضطراب، خشم، کناره‌گیری و تمایل به جدال لفظی. DSM-IV-TR همچنین بیان کرده که موضوعات آزاری و هذیان عظمت ممکن است افراد اسکیزوفرنیک را مستعد خشونت کند، و اینکه چنین افرادی در تعاملات بین فردی شیوه بالادستی یا رئیس‌مآبی دارند و اینکه چنین افرادی ممکن است ممکن است هیچ نشانه‌ای از اختلال شناختی بروز ندهند و در حوزه کارکرد شغلی و زندگی مستقل عملکرد خوبی داشته باشند.

در اینجا سه نکته مهم وجود دارد که باید مراقب‌شان بود: نخست و شاید آشکارتر از همه آنکه همبستگی لزوماً به معنای علیت نیست. اگرچه شناخت این شش اختلال شخصیتی بزرگ در آینده ممکن است در روابط بین‌المللی با دیکتاتورهای سیاسی سودمند باشد، افراد بسیاری هستند که بعضی از این اختلال‌های شخصیتی یا همه آنها را دارند و هرگز نه دیکتاتور می‌شوند و نه قاتل یا تروریست و احتمالاً دیکتاتورهای دیگری هستند که ترکیب متفاوتی از اختلال‌های روان‌پریشانه و شخصیتی دارند. بیماری روانی در خلاء وجود ندارد بلکه در زمان و مکان روی می‌دهد.

دوم آنکه سوگیری‌های فرهنگی تا چه اندازه ممکن است در این تشخیص‌های روان‌پزشکی نقش داشته باشد؟ این مسأله کاملاً جا افتاده است که بعضی تشخیص‌ها مانند اسکیزوفرنی فرافرهنگی و همگانی هستند، اما نشانگان مربوط به آن ممکن است هم از نظر اهمیت و هم از نظر معناداری متفاوت باشند. با آنکه تمام تشخیص‌های روان‌پزشکی نشانه اختلال‌های زیست‌شناختی زیربنایی هستند، اما انسان است که این تشخیص را می‌دهد و آن شخص تشخیص‌دهنده ممکن است با وجود تلاش‌های بسیار برای عینیت و دقت علمی باز هم اندکی به سمتی متمایل باشد. به همین دلیل پرسشنامه‌هایی که افراد مطلع برای هر کدام از سه دیکتاتور پر کردند، بر اساس یک الگوی آمریکایی اعتبارسنجی شدند. از آنجا که تشخیص‌های روان‌پزشکی معمولاً دچار کمبود نمونه‌های آماری هستند، این مسأله می‌تواند مشکل‌ساز شود. برای مثال، میانگین نمره به یک مورد خاص در پرسشنامه در فرهنگ کره شمالی ممکن است بالاتر یا پایین‌تر باشد.

سوم اینکه از این سه بررسی تنها در مورد صدام حسین افراد مطلع روابط شخصی روشنی با موضوع پرسشنامه‌ها داشتند. بنابراین مجموعه دیگری از سوگیری‌ها هم در مورد هیتلر و هم در مورد کیم جونگ-ایل ممکن است به بررسی‌ها راه یافته باشد. از این رو آن دو بررسی به لحاظ اخلاقی ممکن است پای اصلی به نام قاعده گولدواتر را به میان بکشد که مورد قبول انجمن روان‌شناسی آمریکاست و بر اساس آن اظهارنظر حرفه‌ای درباره هر فرد بدون معاینه مستقیم او و کسب اجازه اعلام نظر از بیمار یا ولی قانونی‌اش ممنوع است. اما روشن است که قاعده گولدواتر مربوط به نحوه تعامل متخصصان روانی با رسانه‌هاست و بنابراین احتمالاً در این موارد به کار نمی‌رود. و در پایان اینکه شاید ما هرگز ندانیم این شرح حال روان‌شناختی خاص از کیم جونگ-ایل تا چه اندازه با شخصیت واقعی او مطابقت دارد، اما با این حال همبستگی قوی میان شخصیت هیتلر، صدام و کیم جونگ-ایل را نمی‌توان نادیده گرفت.

Scientific American, Dec. 19, 2011

* Jason G. Goldman دانشجوی تحصیلات تکمیلی روان‌شناسی رشد در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی است و منشاء تکاملی و تکوینی ذهن در انسان و جانوران دیگر را بررسی می‌کند.

درد ِ بیدردی

بهش می گم : رنگدانه های موی من گرمه و ته مایه ی قرمزی پیدا می کنه  . می شه لطفن به رنگش کاری نداشته باشین و فقط یک سشوار بکشین ؟

خیلی خونسرد سرشو به سمتِ من برمی گردونه و گوشه چشمی به سرم می اندازه  ،  جواب میده : دخترجان بزار این موها رو برات لولایت کنم  و با قیچیِِ پیتاژ جلوشو مدل بدم ، باور کن معجزه میشی !! 

بهش می گم : لطفن اون کاری که من می گم رو انجام بدین ، ضمن اینکه جوری مرتب کنین که به آینه و این جور چیزها نیاز اندکی پیدا کنم!!

 تو دلش می گه : تو دیگه چی میگی با این سر و وضع ژولیده و  دو تا کیف ِ بزرگ کتابای عجیب غریب ، اصن تو وسط ِ این همه زنِ رنگی پنگی و فلترونی چی میخوای ؟ راستش رو بخواهید ، من یک رفیقِ شفیقی دارم که همسرش در یکی از خطوط هوایی ِ داخلی ، شوفر ِ هواپیماست و این رفیقِِ من دیشب مهمونیه خانوادگی ترتیب داده بود و از مدت ها قبل قول گرفته بود که برای چند ساعتی من هم به مهمانی شان بروم، این شد که بندیل و کیون را جمع نموده و خواستم موهای شل و ول و قهوه ای ام را کمی پیچ و تاب داده و دلبرانگی کنم ! که نتیجه اش نگاه ِ تحقیر آمیز ِ خانم ِ آرایشگر را بدنبال داشت.  پربیراه هم نمی گفت : من برخلاف زن های دیگر وقت چندانی برای آرایش و پیرایش صرف نکرده ام ، گاهی مواقع از بیرنگیه خودم خنده ام می گیرد...

حدودِ هفت یا هشت سالِ قبل هم دقیقن یادمه یک نگاهِ این مدلی از سوی یکی دیگر از همکارای ِ خانم ِ آرایشگر به من شده بود، و هنوز شماتت و تعجب در نگاهش بخاطرم مانده، تازگی ها از بعضی نگاه ها و حرف ها ، به شدتِ گذشته دردم نمی آید!!

این بیدری هم بد دردیه